Qereçarşeme

QEREÇARŞEME

Na roje, kirmancanê qizilbaşan mîyan de bi Qereçarşeme ya kî bi Qereçarşemeyê Martî êna namekerdene. Çekûye, maneya rojêde sîyaye dana bi merdimî.

Qereçarşeme, goreyê serenameyê Rûmî, edi çarşemeyê aşma Martî yo verên de êno fîrazkerdene. Şêweyê fîrazkerdene de motîfên bawerîya xozayî (tabîat) û dînî restê pê. Ez henî bawer a, ke Qereçarşeme xelekêde Hawtemalan o.

A roje, pînîtena hêvîya demêde neweyî serwer a. Destpêka roja peyserameyena teyranê koçeran a. Çimên merdimî ginenê re çûkreş û leglegan ro. Hetê ra keyf û şahîye, seba ke teyrên koçerî mîjdanîdayoxê ameyena demsera wisarî yê. Heto bîn ra kî, pizxûnîye niqitîna re zereyê wayîranê mal û dewarî, ke leglege paçiko sûr têy biyaro. Paçiko sûr, destnîşanê kudenayena demsera zimistanî yo. Coka şarî mîyan de „Eke biêro re ci vaş beno weş, eke miêro re ci kutik nêweno leş” vajîyîno. Bi na vatene, mendene û nêmendena heywanan û destpêka bûglate êna re ziwan.

Qerecarşeme çito êno fîrazkerdene:

Rojê ravê, kebanîyî tevdîrê potena xaşile, sermîyanî kî tevdîrê ardena leya şîlanêre vînenê. Leya şîlanêre bi awa pake şunê, qaso ke merdim piro bivejîyo, fênda xeleke her di sereyan anê pê, bi lako sûr û sipê gire danê. Roja çarşemeyî, kebanîyî kar û barî ra tepîya dest kenê bi ci, Xaşilanê Qereçarşemeyî pojenê. Sermîyanî kî, hazirîya gulirî şîlanerovetene, vînenê.

Şîlane ro vetene, keyfê kayî dênê bi ma domanan. Şîlane cor de sereyî ser ro bı raşanıtene berdêne, peyê lingan de hîrê reyî dêne bi herd ro û ”Wayîrê mal û doyê xêrî, risq û roja weşe bê!. Heq to gelepan ra, kul-rîşîyan û nêweşîyan ra bişevekno!. Xizir, Evdel Mûsa yo ke wayîrê mileketanê hal-qotîkî yo, hal-qotikî meymanê ma û xêrwazî, aj û ujê ma mekero!. Beşerê to bi benîyan weş biêro!…” dûa û negayî kerdêne. Sermîyanî her gulir bi na şêwe hîrê reyî şîlane ro vetêne. Karê şîlane ke qedîyêne, a berdêne, gome de darde kerdêne.

Kebanîyan kî, sole lêweyê kurêşijê ya kî kesêde ayetwendoxî de harsim kerdêne. A kerdêne awe û bi gezikêde pak pijiknêne mal û dewarî ra, û ”Heqo, ti risqo xêr bidê! Tawa bi mal û milkê ma mekerê! Fekê cinawiran gire bidê!. Malê ma, bi ma bidê werdene!…” dûa û negayî kerdêne.

Sermîyanî, sereyê nameyê cinawirê gireyêde kor dêne bi şimondî ro, ke fekê înan duştê can û malî de biêro giredayene. Peyco a şimondî kerdêne binê kemeran ya kî lona/qula dêsan. Sermîyanî her henî bi leya şîlanêre kî fekê cinawiran gire dêne. A kî kerdêne binê şêmiga gomeyî ra. Bi na şêwe mal û can kul-rişî, hal-qotik, cinawir û tersî ra şevekîyêne. Na kar û barî ra tepîya, embîryanan/cîranan venga yewbînî dêne û ”Biêrê, ma Xaşila Qereçarşemeyê Martî biwerîme” vatêne. De weşecan bo!..

Keso ke mar, milawin û mereyan ra terseno, eke na roje verê ara pîyaz ya kî sîr biwero û “Ez wisarî bivînî, mişk û maran mevînî” bivajo, o kes tersê înan ra reyîno ra. Bi boya sîr û pîyazî nê hêywanî cira kuynê dûrî.

Roja çarşemeyî, no kar û gure kerîyîno ke tal-tenga ke est a, wa homa/heq bianco bol-xezna xo. Wa mal milk bişevekîyo. Bi vatenêde bîne, roja Qereçarşemeyî rojêde tevdîr û tidarekî ya.

Çeko KOCADAG