Gelê Şare ma, Gelê Kirmancan
Zê kê şima kî zanene, tirkîya de sera 2012 de wezaretê perwerdeyî, “kontenjane zonê ecnebî (yabancı dil kontenjanı) de, bi nameyê zon û lehçeye ke cûyene, xêlî zonî zê lazkî, agahkî, ûêb. zonê kurdkî ra kî zê lehçeyanê kurmanckî /kirdaskî û kirmanckî/zazaki, zê dersa weçînîtene mekteban de êne dayene” kerd eşkera. A rojê ra nat,kirmanckî/zazaki kî zê zonê ke qalê ci kerdî, mûfredatê wezaretê perwerdeyî (MEB) de ca gureto.
Goreyê mufredatî, “wendekarî mejbur gereke des û di serî (12) tirkî de perwerde bîvîne. Lê kese ke wazene sinifanê 5.6.7.û 8.de şenikerî bi des talebeyan jû gurube awan bikere û kamcîn dersa ecnebîye wazene bumise, zê kirmanckî şîkîne tercîh bikere û mektebe de bumise.” vajîno.
Aye ra wezaretê perwerdeyî, Seba ke sera 2021/2022 de mektebe de hem kamcîn derse zê dersa weçînîtene çînîna we, hem kî humara muracat kerdoxan kifş bikero, 04.01 2022 ra, heyanî 21.01.2022 ê tarîxê muracatî kifşe kerd bî. Çi hêf ke alaqa zonê kurdkî ra, kurmanckî /kirdaskî û kirmanckî/zazaki re hande çîne bîye.
Seba ke alaqa zede bo û humara beşdarbîyayîşan zede bo, tayê dezgeyanê sîvîlan û welîyanê domanan muracatê wezaretîya perwerdeyî kerd û tayê de bîn mudet waşt. Waştîşe muracat kerdoxan sebeb ra wezaretîya perwerdeyî mûdet heyanî 06.02.2022 kerd derg.
Gelê şarê ma, gelê kirmancan, zê ke şima kî zanene Unesco yî raporê xo yê 2009 înî de “Ê ke tedbîr merone guretene seranê ameyoxan de xêlî zonî bene vîndî. Ne zonan ra jû kî zonê kirmanckî yo” qalê ci keno û balê ma anceno talukeyî ser. Ma zanime ke, zon nasname û şexsîyetê şarîyo. Tamkî na nuxtede Yaşar Kemal, “zon welatê însanîyo” vano.
Zê ke zanox konfûçyus, “însanî ke zonê xo vîndî kerd, kamîye û şexsîyetê xo kî têy keno vîndî” vano. Dema zon kamîye û kesîtîya însanîya. Fîlozofê sed sera maya moderne yo zonzanox Chomsky qeseye xo de vano ke, “şima ke waşt jû şarî ocaxkor kere, şima re tanq û topî wacim nekene, şima ke zonê şarî asîmîle kerd otomatîkmen şar ki beno ocaxkor” vano.
Gelê şarê ma, be alaqadarîya ma sebeb ra çi hêf ke zonê kirmanckî/zazaki royî verdero û can anceno. Gelo ma heyanî çitaw nîya be alaqadarê zonê xo manenîme û helîyayîşê xo, çîn bîyayîşê xo seyr kenîme.!?
Îşte “Înstîtutê Ziwan Û Kulturê Kirmancî (Zaza)-IKK-e.V. Berlîn” kî bi ne hasasîyetan sebeb ra sera 2002 de dîaspora de awan bî. A roje ra nat, seba ke zonê ma memiro, verba asîmîlasyonî de mucadele keno.
Ma bi nameyê Însîtutî bi ne vengdayîşê xo şima şarê ma yê kirmancî ra vanîme ke: Gelê kirmancan, rojê a roja, berene ma pîştî jûbînî dîme û bi royê fedekarîye çeyê bi çeyê bifetelîme û seba ke şare ma kirmancî zê dersa weçînîtêne biçîne we, teşfîq bikerîme û muracatê mekteban bikerîme.
• Zonê ma kamîya ma wa, kamîya xo re wayir vejîme.
• Muracat bike, mektebe de kirmanckî zê dersa weçînîtêne biçîne we.!
• Ma ewro ke mebo çitaw?
Bi nameyê komîteya rayira berdîşê Înstîtutê Ziwan û Kulturê Kirmancî (Zaza)-IKK-e.V. Berlîn î.
Îbrahîmê Xaşxaşe.
Halkımıza Çağrımızdır.
Bilindiği gibi Türkiye’de, Eylül 2012’de yayımlanan yönetmelikle, yabancı dil kontenjanında yaşayan diller ve lehçeler adı altında Kürtçenin de “seçmeli ders” olarak Milli Eğitim Bakanlığının (MEB) müfredatına girdi.
Müfredat,12 yıllık mecburi Türkçe eğitiminin 5, 6, 7 ve 8’inci sınıflarında, öğrencilerin bir sınıf ya da yeterli (enaz 10 kişilik) grup oluşturacak sayıya ulaşması halinde, haftada 2 saat kirmanckî /zazaki dersi alınabiliniyor..
Bakanlık, 2021/ 2022 eğitim yıllında gerek seçilmek istenilen seçmeli dersin, gereksede müracaat edenlerin oranının tespiti için 04.ocak 2022 den, 21.ocak.2022 ye kadarki tarihi “müracaat süresi” olarak belirlemişti. Bu süreyi yetersiz bulan çeşitli sivil toplum kuruluşları ve velilerin “süreyi uzatma” istemlerini göz önüne alan bakanlık, müracaat tarihini 06.şubat.2022 ye kadar uzatmış bulunmaktadır..
Değerli halkımız, bildiğiniz gibi Uneskonun da 2009 tarihli son raporunda da belirtildiği üzere, “ önlem alınmaz ve böyle devam etmesi halinde mahlesef kırmancki/zazaki de kaybolacak diller arasında yer alacaktır” diye belirtmektedir..
İnstitüt olarak, kırmanckinin hali hazırdaki durumuna baktığımızda Unesconun kaygısını yerinde bulduğumuzu belirtebiliriz. Kırmancki/Zazakinin ölmesini durdurmanın elbeteki çaresi vardır. Çözümü, dillimize karşı duyarsız kalmamak, yaşatılması adına yaşamın her alanında kulanmak, sahiplenmektir..Neden? : Çünkü, biliyoruzki bilge konfüçyusunda dediği gibi, “ dil insanın kimliği, kişiliği ve varlığıdır.” Yaşar Kemalin değişiyle, “Dil insanın vatanıdır”, işte varlığımız olan dillimiz mahlesef ilgisizliğimiz yüzünden can çekişmektedir. Bunu durdurmanın argümanlarını, yol ve yöntemlerini bilince çıkarıp sorumluluk bilinciyle hareket etmek durumundayız. Asimilasyonu durdurmanın çaresi, ona karşı mücade ile olur. Aksi halde dilimizle birlikte bizlerde tarih sahnesinden yok olmaktan kurtulmayacağız..
Modern çağımızın filozofu dilbilimci Chomsky, “ bir ulusu yok etmek için tanka topa ihtiyacınız yoktur, onun dillini asimile edip unuturduğunuzda, otomatikmen onuda yok etmiş olursunuz” der..
2002 yılında kurulan “Înstîtutê Ziwan Û Kulturê Kirmancî (Zaza)-IKK-e.V. Berlîn” kırmancki dil institüsü, kırmanckinin yaşatılıp geliştirilmesi noktasında üstlendiği misyonu gereği, diasporada aralıksız çalışmalarını yürütmektedir. Sorumluluğu gereği her imkanın değerlendirilmesi noktasında şuan kırmanckinin Türkiyedeki okullarda seçmeli ders olarak verilmesini önemsemektedir. Bu noktada siz değerli halkımıza çağrıda bulunarak, diyoruzki:.
Gün bugündür, sorumluluk bilinci ile lütfen size yakın okulara gidip “oğlumun/kızımın seçmeli ders de, kendi anadili olan kırmancki/zazaki yi öğrenmesini istiyorum” şeklindeki tercihinizi söyleyerek, talepde bulunun. Haydi kırmanclar hep birlikte omuz omuza vererek bu imkandan istifade edelim..
• Dilimiz kimliğimizdir, kimliğimize sahip çıkalım..
• Muracat ederek seçmeli ders olarak kırmanckiyi tercih et, tercih ettir..
• Bugün değilse ne zaman?.
Înstîtutê Ziwan û Kulturê Kirmancî (Zaza)-IKK-e.V. Berlîn komitesi adına.